Zgodnie z obietnicą przesyłam sprawozdanie z kwerendy dotyczącej
polskich korzeni autochtonicznych mieszkańców Półwyspu Kamczackiego i
sąsiednich wysp to znaczy : Wysp Kurylskich , Wysp Komandorskich należących
do rosyjskiego obszaru Dalekiego Wschodu . Kwerenda została przeprowadzona
w miesiącach maj - wrzesień 2015 przy pomocy zarówno kontaktów i rozmów
z autochtonicznymi mieszkańcami Półwyspu jak i bardziej formalnych źródeł
wyszczególnionych poniżej.
Autorka rozlicza się w ten sposób z dotacji przyznanej przez Polonia Aid
Foundation Trust na przeprowadzenie badań na wyżej wymieniony temat .

Kwerenda dotyczyła tylko przodków biologicznych , w linii prostej .
Za mieszkańców autochtonicznych tych obszarów autorka uważa
przedstawicieli mniejszości arktycznych , które zamieszkiwały wyżej wymienione
obszary w chwili przybycia europejskich odkrywców i kolonizatorów , czyli
w wieku siedemnastym /osiemnastym
Należą do nich potomkowie : Itelmenów , Koriaków , Czukczów (pojedyncze
rodziny ) zaliczanych do grupy jÄ™zykowej czukocko –kamczackiej .
Tych które posługiwały się swoim własnym językiem i uważały go za
jeden z istotnych czynników przy określaniu swojej tożsamości.
Dlatego przy kwerendzie nie brano pod uwagę nazwy Kamczadale, gdyż
jest to sztuczny twór języka rosyjskiego nie związany z żadnym z wyżej
wymienionych języków. Po raz pierwszy została wymieniona w opracowaniach
uczestników II Wyprawy Kamczackiej S. Kraszeninikowa Opisanie ziemli
Kamczatki i G.Stellera Beschreibung aus dem Lande Kamchatka
Język , którym posługiwała się grupa mieszkańców określona tym
mianem był zruszczoną formą języka itelmeńskiego . Fakt ten jest jednak
konieczny do odnotowania przy prowadzeniu jakichkolwiek badań gdyż pojawia się
zarówno w opracowaniach wykonywanych przez samych autochtonów :
hasło : . Koriacy ,potomkowie Kamczadałów , patrz www.kamchadaly.ru , jak i
opracowaniach naukowych : patrz mapa 7 Tubylcze Ludy północy Syberii i
Dalekiego Wschodu w Federacji Rosyjskiej
w pracy Tomasza Gmerka Edukacja etniczna mniejszości w obszarach podbiegunowych
W archiwum Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego w Irkucku ( wizyta studyjna
w 2000 / 2001 roku ) autorka odnalazła rosyjską broszurę anonimowego autora
dotyczącą Kamczatki , której wynika ,że terminem Kamczadale określano oprócz
Itelmenów , także Kozaków . Jako miejsce ich osiedlenia wskazano pobrzeże
Kamczackie i Ochockie . Wynika z tego ,że termin ten jest nieprecyzyjny.
Natomiast w bezpośredniej rozmowie autochtoni kamczaccy nazywają siebie Koriakami,
Itelmenami , twierdząc , że Kamczadałami współcześnie nazywają się tylko ci
mieszkańcy Półwyspu Kamczackiego , którzy popierali system władzy radzieckiej ,a
aktualnie osiągają z tego tytułu zyski materialne . Rozmowy z nimi zostały
przeprowadzone na ten temat w trakcie bezpoÅ›rednich spotkaÅ„ w latach 2000 – 2008
po przerwie w 2011 roku.
Termin ten nie pojawia się w opracowaniach profesora Michćla Krauss , lingwisty
Uniwersytet Fairbanks. Również dane statystyczne zamieszczone na stronach
Kamczackiego Urzędu Statystycznego dotyczące populacji Półwyspu Kamczackiego
wymieniają wśród mieszkańców autochtonicznych Półwyspu Kamczackiego :
Koriaków i Itelmenów , natomiast nie pojawia się tutaj termin : Kamczadale
Definicja ta wymaga nadal dopracowania , gdyż pojawianie się terminu Kamczadał
jest efektem posÅ‚ugiwania siÄ™ naukÄ… do celów propagandowych. ( lata 30 – 50
XX wieku) ,a wcześniej długiego okresu transformacji z kulturą rosyjską .
Dysonans taki będzie pojawiał się z pewnością jeszcze przez czas dłuższy w
opracowaniach naukowych .Autochtoniczni mieszkańcy Półwyspu muszą także
nauczyć się postrzegać siebie jako potomków Koriaków , Itelmenów . Pamiętać
jednak trzeba także ,że posługiwanie się nadal tym terminem może wynikać
ze świadomej dyplomacji autochtonicznych mniejszości arktycznych wobec
władzy rosyjskiej.
Tak więc wszystko wskazuje na to , że przy badaniach prowadzonych
na obszarach pozostających przez długi okres czasu pod wpływem procesu
transformacji z kulturą europejską ważne są także czynniki psychologiczne .
Natomiast jeżeli chodzi o Polaków należy pamiętać także o tych , którzy
są potomkami Tatarów polskich i tutaj bardzo dziękuję pani Elenie
Vice - dyrektorowi lokalnego Stowarzyszenia Dom w Pietropawłowsku
Kamczackim za przypomnienie tego faktu.
Nazwiska tych rodzin można znaleźć między innymi w opracowaniu
Dziewulewicza Spis tatarskich rodzin polskich dostępnym w zbiorach
Biblioteki Narodowej w Warszawie. Pozostałe mniejszości zgodnie z
oficjalnymi danymi stanowią 5% wszystkich mieszkańców Półwyspu
mieszczącą się pod hasłem Inni. Do grupy tej autorka projektu
zalicza przede wszystkim rodziny tunguskie , czukockie
jeżeli chodzi o Półwysep Kamczacki. Będą to jednak rodziny
pojedyncze.
Jeżeli chodzi o populację Aleutów zamieszkujących
Wyspy Komandorskie , nie jest to ludność autochtoniczna tych
Wysp . Zostali przewiezieni na te wyspy z Wysp Aleuckich
Zaliczani sÄ… też do innej grupy jÄ™zykowej inuicko – aleuckiej .
Nie była to migracja dobrowolna. Tak więc de facto Wyspy
Komandorskie są wyłączone z potencjalnego obszaru badań.

Temat badań : Polskie korzenie autochtonicznych mniejszości arktycznych
zamieszkujących Półwysep Kamczacki i sąsiednie wyspy
jest tematem nowym . Dotyczy niewielkiej grupy
respondentów ,ale należy do zrealizować , gdyż jest
szansÄ… na pozyskanie nowych informacji dotyczÄ…cych
zarówno wkładu Polaków w budowanie pozytywnych
relacji na Półwyspie Kamczackim i sąsiednich wyspach
Uzyskanie informacji nastręczało w związku z tym pewne problemy , gdyż
wiadomo jak ulotna jest ludzka pamięć .
Poza tym z bezpośredniego kontaktu autochtonicznymi mieszkańcami Półwyspu
w latach 2000 -2008, a także potem od 2012 roku wynika również ,że
w latach dwudziestych , trzydziestych dwudziestego wieku radziecka
administracja Półwyspu Kamczackiego określała przynależność etniczną
mieszkańców Półwyspu przy dokonywanych spisach nie kierując się rzetelną
wiedzą antropologiczną ,jak również realnymi faktami.
Przedstawiciele tej administracji wielokrotnie kierowali się własną fantazją .
Można więc żywić obawę , że mogło dochodzić do zmiany danych także
w innych dokumentach , które mogą być pomocne przy ustalaniu
tożsamości.
Trzeba pamiętać o tym korzystając z jakichkolwiek oficjalnych dokumentów
statystycznych dotyczących autochtonicznej ludności Półwyspu.
W związku z tym bardziej pomocna będzie tutaj pamięć żyjących autochtonicznych
mieszkańców Półwyspu. W tym przypadku zjawisko niepamięci wstecznej
charakterystyczne w kontaktach bezpośrednich z mieszkańcami Półwyspu stanowiące
przeszkodę przy przeprowadzaniu innych badań nie stanowiło realnego problemu.

Zjawisko to zostało zaobserwowane przez autorkę projektu w czasie bezpośrednich
kontaktów z przedstawicielami współczesnych autochtonów kamczackich Pod
wpływem długiego procesu transformacji kulturowej wykazywali amnezję jeżeli
chodzi o własną tradycję kulturalną .
Bez względu na to jednak jak należy oceniać wartość historyczną kamczackich
źródeł archiwalnych ponieważ Półwysep Kamczacki ma 1200
kilometrów długości autorka zadecydowała , że nie można posługiwać się tylko
archiwum pamięci mieszkańców Półwyspu , ale trzeba sięgnąć także do bardziej
sformalizowanych przy wyszukiwaniu potencjalnych respondentów do badań , a
także ustalaniu obszaru badań. Pozyskane dane można zweryfikować u
żyjących potomków dawnych autochtonów kamczackich .
Wykorzystano dla celów pozyskania informacji następujące źródła formalne :
www.kamchadaly.ru
www.onomasticon.ru
Federalnaja Sluzba Gosudarstwiennoj Statistiki
www.kamstat.gks.ru
hasło : ludność
archiwum

www.city.russianpopulation.de
Do źródeł innego rodzaju , z których udało się pozyskać
pomysłu informacje należy zaliczyć :
źródła internetowe :
1.www.Blogi.Newsweek.pl ( hasło Polacy na Kamczatce )
2. Artykuły związane z Półwyspem Kamczackim
Bezpośredni kontakt z autochtonicznymi mieszkańcami
Przy pomocy poczty elektronicznej ,a także rozmowy
( z kontaktu z dyrektorem Muzeum Szkolnego w Kowranie ,
a także członkami Stowarzyszenia Rodzin Itelmeńskich
wyniknęła informacja o 3 mieszanych małżeństwach
polsko - itelmeÅ„skich i polsko – czukockim

Przystępując do poszukiwań autorka miała świadomość ,że będzie to niewielka
statystycznie grupa , gdyż z oficjalnych źródeł wynika ,że wszystkie grupy
autochtoniczne stanowią niewielką grupę ludności , wśród mieszkańców
Półwyspu przeważają przede wszystkim Rosjanie i Ukraińcy. Poza tym w okresie
od 1989 do 2015 z Półwyspu wyemigrowało ponad 100.000 mieszkańców , nie
wiadomo też jaką grupę stanowili wśród nich emigranci autochtoniczni mający
polskie korzenie . Są to oficjalne dane uzyskane dzięki pomocy Kamczackiego
Urzędu Statystycznego .
Jednakże wysiłek ten był nieodzowny gdyż po pierwsze dorobek
polskich zesłańców i badaczy jest dobrze znany ,a po drugie na rosyjskich stronach
internetowych można znaleźć przede wszystkim informacje o Polakach związanych
z komunistycznymi i socjalistycznymi ruchami społecznymi .
Badania te mają także na celu przeciwdziałanie złym praktykom , takim jak kojarzenie hasła
polskość na terenie Rosji tylko z osobami o nagannej ,a często szkodliwej działalności
takich Julian Marchlewski ,czy Feliks Dzierżyński . Istotne więc wydaje się przeciwdziałanie
tak błędnym praktykom.

Uzyskana informacja będzie uzupełniona rezultatami micro -spisu ludności ,który
trwa na Półwyspie Kamczackim w dniach 1-31 października 2015 .
Autorka zrezygnowała z wykorzystania źródeł informacji takich jak kontakt z parafią
Katolicką w Pietropawłowsku Kamczackim , misją ewangelicką ,a także kościołem
prawosławnym , gdyż działalność ich miała z powodów wskazanych powyżej
okresy przerwy ,a co za tym idzie także możliwość uzyskania informacji z
takich źródeł była znikoma . Większość mieszkańców Półwyspu Kamczackiego była
poddawana długotrwałemu procesowi ateizacji . Nawet jeżeli byli to ludzie wierzący
mieli ograniczony kontakt z instytucjami kościelnymi ,lub misjami ze względu
na dużą odległość.

Zgromadzone informacje zarówno ze źródeł oficjalnych jak i nieoficjalnych wskazują ,że
badania terenowe będą koncentrowały się na obszarach południowych Półwyspu
Kamczackiego , przede wszystkim w Pietropawłowsku Kamczackim .
Oprócz Pietropawłowska Kamczackiego autorka pomysłu planuje badania także w
w miejscowości :
- Elizowie , miejscowości oddalonej od Pietropawlowska Kamczackiego o około 25
kilometrów
- Kluczi , w obwodzie kamczackim ,nad rzekÄ… KamczatkÄ…
- Esso ( rejon Bystrinskiego Parku Krajobrazowego )
- Ust - Bolszoreck południowa część Półwyspu
Jak również w dalszej kolejności na Wyspach Kurylskich :
w miejscowoÅ›ciach : Kurylsk , Jużno –Kurylsk , Siewiero –Kurylsk

Należy spodziewać się ,że grupa respondentów będzie to grupa około 40 osób .
Jeżeli któraś z tych osób zmarła ,ale pamięć o niej jest przechowywana w archiwum
pamięci ludzkiej , a także jeżeli w jakikolwiek znaczący sposób przyczyniła się
do życia społecznego , kulturalnego , ekonomicznego mieszkańców Półwyspu
należy odnotować ten fakt .
Jak również poszerzy temat badań dotyczących obecności Polaków na Dalekim
Północnym Wschodzie. Przynajmniej dwie z pośród wymienionych
osób miały niewątpliwy wpływ na kulturę półwyspu (dziadek kompozytora
itelmeńskiego , kamczacki reżyser filmowy ) .
Pozwoli to na przełamanie schematu badań dotyczących rosyjskiego Dalekiego Wschodu
W spectrum badań polskich znajdowała się do tej pory przede wszystkim spuścizna po
polskich podróżnikach i zesłańcach .

Bibliografia :
Tomasz Gmerek , Edukacja i tożsamość etniczna w obszarach podbiegunowych
Wydawnictwo UAM , Poznań 2013
Stiepan Kraszennikow , Opisanie ziemli Kamczatki , Moskwa 1972
Georg Steller , Beschreibung aus dem Lande Kamchatka , desen Einwohneren
deren Sittenahmen , Lebensart und versiden Geinwonheiten
Frankfurt - Leipzig 1774
Mapy dotyczÄ…ce grupy jÄ™zykowej inuicko –aleuckiej i czukocko –
kamczackiej opracowane przez prof. Michćla Krauss i zespół
jego współpracowników , Uniwersytet w Fairbanks ,Alaska
Kamczatka , Irkutsk 1910 rok , archiwum RTG ( praca anonimowa )

Informacja przesłana do : Polonia Aid Foundation Trust ( pan dr.A. Suchcitz )
Stowarzyszenia Wspólnota Polska ( Warszawa )
do którego autorka pomysłu wystąpiła o dofinansowanie
badań terenowych mających na celu zebranie i opracowanie
materiałów.

W opracowaniu końcowym zostanie zamieszczone podziękowanie dla Polonia
Aid Foundation Trust zgodnie z obietnicÄ….
Poza tym wydaje się , że warto badania takie zainicjować także na innych obszarach
zapraszając do udziału lokalne Stowarzyszenia Wspólnot Polskich
Z poważaniem
Maria Dybowska Warszawa 2015.10.05
+ 783458129
mariadybowska@interia.eu
Członek STL /ESTL
Fundacja Arktyczna im. Dybowskich i Kitowskich
Akt notarialny A 5960/14
NIP 113-034-08-70
Regon 01733- 1554- 00911
Strona fundacji w trakcie budowy .
Inne prace wykonane przez autorkÄ™ projektu :

1. Wirtualna izba pamięci imienia Benedykta Dybowskiego
( w trakcie realizacji ) mający na celu upamiętnienie
wkładu polskich badaczy , zesłańców i podróżników
dotyczÄ…cych Kamczatki i sÄ…siednich wysp
2. Misja na Północy , Przegląd Prawosławny , marzec 2014
Efekt : poszukiwanie fotografii wykonanych przez Nestora
wykonanych w trakcie jego misji na Kamczatce . ( lata
trzydzieste XX wieku ) Archiwa cerkiewne
3. Polarny projekt literacki ,w trakcie realizacji :
POLISH ARCTIC BIBLIOGRAPHY
WRITTEN IN THE SNOW
POLISH ARCTIC REPORTAGE
Memoires of Maurycy Beniowski as
a written source of knowledge about
Kamchatkan autochthonous arctic
minorities
4. Projekt rodzinny : Cudoziemscy mieszkańcy
Warszawy.
Artykuł : Tajemniczy przybysze z Południa
Opublikowany przez Gazetta Italia 37
Jest częścią planowanego projektu
5. PROJEKT: Niezwykli bohaterowie arktycznych
opowieści
TYLWAL - a guardian of itelmen tradition
Shamanistic ceremonies
Epos Samów " Grube futro " i " Córka Słońca "
w trakcie opracowywania przy współudziale
native speakerów -Samów . Projekt jest
realizowany na zasadzie wzajemnej wymiany
na zasadzie dobrych polskich praktyk.
Kontakt pozytywny .

Autorka składa tą drogą podziękowanie Konsulatowi Polskiemu w
Irkucku za informację o kontakcie z Kamczackim Urzędem
Statystycznym.

Źródło: dr. Andrzej Suchcitz